Kalp krizi, tıbbi adıyla Miyokard Enfarktüsü, kalp kasının bir bölümüne giden kan akışının aniden kesilmesi sonucu o bölgenin oksijensiz kalarak hasar görmesi durumudur. Genellikle, koroner arterlerdeki plakların yırtılması sonucu oluşan pıhtı, damarı tamamen tıkadığında meydana gelir. Erken teşhis ve hızlı tedavi hayati öneme sahiptir; çünkü dakikalar içinde uygulanan tedavi, kalp kası kaybını en aza indirir ve ölüm riskini düşürür. Tedavi genellikle acil anjiyografi ile tıkalı damarın stent ile açılmasını içerir.
Kalp Krizi Nedir?
Kalp krizi, kalbinizin kendi kas dokusuna kan ve oksijen taşıyan koroner arterlerden birinin aniden tıkanması sonucu ortaya çıkan acil bir durumdur. Kalp kası, sürekli olarak oksijene ihtiyaç duyar; kan akışı durduğunda, oksijensiz kalan kalp hücreleri dakikalar içinde ölmeye başlar. Bu hasara Miyokard Enfarktüsü adını veririz. Tıkanıklığın nedeni neredeyse her zaman, damar duvarında birikmiş olan kolesterol ve yağ plağının yırtılması ve bu yırtık bölgede kanın pıhtılaşmasıdır. Pıhtı büyüyerek damarı tamamen kapattığında kalp krizi gerçekleşir.
Kalp Krizi Neden Olur?
Kalp krizinin temel nedeni, koroner arter hastalığıdır; yani kalp damarlarının daralmasıdır. Ancak bu daralma, krizin ani başlangıcına neden olmaz; ani başlangıcın nedeni genellikle o anda oluşan akut pıhtılaşmadır. Çeşitli risk faktörleri, damar duvarını yırtılmaya daha yatkın hale getirir ve pıhtı oluşumunu tetikler.
Kalp krizine yol açan en önemli risk faktörleri şunlardır:
- Yüksek Kolesterol: Kan damarı duvarlarında plak birikimine neden olması.
- Kontrolsüz Yüksek Tansiyon: Damar duvarlarına sürekli mekanik stres uygulaması.
- Şeker Hastalığı (Diyabet): Damar sağlığını ciddi ölçüde bozması.
- Sigara Kullanımı: Damar sertliğini artırması ve pıhtı oluşumunu kolaylaştırması.
- Obezite ve Hareketsizlik: Metabolik stresi artırması.
- Genetik Yatkınlık: Ailede erken yaşta kalp krizi öyküsünün bulunması.
Kalp Krizi Belirtileri Nelerdir?
Kalp krizi belirtileri herkeste aynı olmayabilir; bazı hastalar tipik göğüs ağrısı yaşarken, özellikle kadınlar, yaşlılar ve diyabet hastaları daha farklı, daha silik semptomlar yaşayabilir. Göğüs ağrısı en yaygın ve en önemli belirtidir ve genellikle dinlenmekle geçmez.
Yaygın ve acil dikkat gerektiren belirtiler şunlardır:
- Göğüs Ağrısı veya Rahatsızlık: Göğsün ortasında veya sol tarafında baskı, sıkışma, ağırlık veya yanma hissi. Bu ağrı bazen birkaç dakikadan uzun sürer veya gelip geçebilir.
- Yayılım: Ağrı genellikle sol kola, çeneye, boyna, sırta veya mide bölgesine yayılabilir.
- Eşlik Eden Semptomlar: Ani başlayan soğuk terleme, mide bulantısı, kusma veya nefes darlığı.
- Atipik Belirtiler: Özellikle kadınlarda görülen açıklanamayan yorgunluk, aşırı halsizlik veya sadece nefes darlığı hissi.
Kalp Krizi Nasıl Anlaşılır?
Kalp krizi şüphesiyle hastaneye başvuran bir kişide tanı, zaman kaybetmeden, hızlı ve seri bir şekilde konulmalıdır. Tedaviye başlamak için teşhisin kesinleşmesi an meselesidir.
Kullanılan Tanı Yöntemleri
Teşhiste kilit rol oynayan ilk adım, kalp kası hasarının varlığını gösteren biyokimyasal belirteçlerin kan testidir.
- Kardiyak Belirteçler (Troponin): Kan örneği alınır ve kalp kası hücreleri hasar gördüğünde kana salınan Troponin adı verilen spesifik proteinlerin seviyesi ölçülür. Troponin seviyesindeki yükselme, kalp kası hasarının varlığını gösterir.
- EKG (Elektrokardiyografi): Kalbin elektriksel aktivitesini kaydeder. Kalp krizi anında, EKG’de belirli değişiklikler (örneğin ST segment yükselmesi veya çökmesi) görülmesi, tıkanıklığın yerini ve ciddiyetini belirlememizi sağlar.
Görüntüleme ve Testler
Teşhisi kesinleştirmek ve tedavi yolunu belirlemek için görüntüleme yöntemleri devreye girer:
- Koroner Anjiyografi: Acil durumlarda en önemli görüntüleme yöntemidir. Kasık damarından girilerek bir kateter yardımıyla, koroner arterlerin içine kontrast madde verilerek anlık röntgen görüntüleri alınır. Bu, tıkanıklığın tam yerini ve derecesini gösterir.
Kalp Krizi Nasıl Tedavi Edilir?
Kalp krizi tedavisi, zamanla yarışılan bir süreçtir. Tedavinin ana hedefi, tıkanan damarı en kısa sürede açmak ve kalp kasının geri dönüşü olmayan hasarını en aza indirmektir.
İlaç Tedavisi
Hastaneye başvurduğu anda, hastaya hemen pıhtı çözücü ve pıhtı önleyici ilaçlar verilmeye başlanır.
- Antiplatelet İlaçlar: Pıhtının büyümesini durdurmak için yüksek dozda aspirin ve ek bir pıhtı önleyici ilaç uygulanır.
- Antikoagülanlar: Kanın genel pıhtılaşma eğilimini azaltmak için heparin gibi ilaçlar damardan verilir.
- Vazodilatörler: Nitrat içeren ilaçlar, koroner damarları geçici olarak genişleterek kan akışını bir miktar rahatlatmaya yardımcı olur.
- Beta Blokerler: Kalp hızını ve kasılma gücünü azaltarak kalbin oksijen ihtiyacını düşürür.
Cerrahi veya Girişimsel Yöntemler
Tıkanıklığın derecesine ve konumuna göre en uygun yöntem seçilir:
- Koroner Anjiyoplasti ve Stent Yerleştirme (PTCA): Günümüzdeki standart tedavidir. Anjiyografi sırasında tıkalı damar tespit edilir, balonla genişletilir ve genellikle bir stent yerleştirilerek damar kalıcı olarak açık bırakılır.
- Koroner Bypass Cerrahisi: Eğer darlıklar birden fazla damarda çok yaygın veya karmaşıksa, ya da stent uygulamasının mümkün olmadığı kritik bir bölgedeyse, o tıkalı damarı atlayacak yeni bir damar yolu oluşturmak için açık kalp ameliyatı (bypass) yapılır.
Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Tedavi edilmeyen bir kalp krizi, kalp kasında büyük ölçüde kalıcı hasara yol açar. Hasar gören kalp dokusu iyileşmez; bunun yerine yara dokusuna (skara) dönüşür.
Tedavi edilmeyen kalp krizinin uzun vadeli sonuçları şunlardır:
- Kalp Yetmezliği: Hasarlı kalp kası, vücuda yeterli kanı pompalama gücünü kaybeder.
- İkincil Aritmiler: Hasarlı doku, kalbin elektriksel iletimini bozarak yaşamı tehdit eden ritim bozukluklarına (ventriküler taşikardi/fibrilasyon) yol açabilir.
- Kardiyojenik Şok: Kalbin pompalamasının tamamen yetersiz kalması sonucu organlara kan gitmemesi hali, en ölümcül sonuçtur.
Kalp Krizi Geçirenler Nelere Dikkat Etmeli?
Kalp krizi sonrası iyileşme süreci, ikinci bir olayın önüne geçmek için disiplinli bir yaşam tarzı değişikliği gerektirir. Bu, sadece bir tedavi değil, bir yaşam biçimi değişikliğidir.
Beslenme ve Egzersiz
Koroner arter hastalığı tedavisi için, Akdeniz tipi beslenme gibi doymuş yağ, trans yağ ve kolesterolden fakir diyetler benimsenmelidir. Tuzu kısıtlamak yüksek tansiyonu kontrol etmeye yardımcı olur. Düzenli, düşük yoğunluklu aerobik egzersizler (yürüyüş gibi), kan akışını iyileştirir, kolesterolü düzenler ve kalp kasını güçlendirir. Her egzersiz programına başlamadan önce mutlaka doktor onayı almalısınız.
Düzenli Kontroller
Hastaların taburcu olduktan sonra bile düzenli kardiyoloji kontrollerine devam etmesi şarttır. Bu kontrollerde tansiyon, kolesterol ve kan şekeri seviyeleri hedeflenen aralıkta mı diye kontrol edilir. Ayrıca, doktorunuzun önerdiği tüm ilaçları (özellikle kan sulandırıcıları ve kolesterol ilaçlarını) hiçbir zaman atlamadan kullanmalısınız.
Kalp Krizi Önlenir mi?
Evet, kalp krizi büyük ölçüde önlenebilir. Koroner arter hastalığının risk faktörlerini kontrol altına almak, en etkili önleme stratejisidir. Sigarayı bırakmak, tansiyon ve kolesterolü ilaçla normal seviyelerde tutmak, sağlıklı kiloyu korumak ve aktif kalmak, damar sağlığınızı koruyarak kalp krizi riskini sıfıra yakın bir seviyeye indirebilir.
Önemli Noktalar
- Kalp krizi, koroner damar tıkanıklığı sonucu kalp kasının oksijensiz kalarak ölmesidir.
- En tipik belirti, dinlenmekle geçmeyen göğüs sıkışmasıdır; ancak nefes darlığı ve terleme de önemlidir.
- Acil tanı için EKG ve Troponin testi kullanılır; tedavi için ise en sık anjiyografi ve stent uygulanır.
- Tedavi sonrası ilaçlara uyum ve yaşam tarzı değişikliği (sigarayı bırakma) gelecekteki krizleri önler.
Sık Sorulan Sorular
Kalp krizi geçirdikten sonra normal hayatıma dönebilir miyim?
Evet, kesinlikle dönebilirsiniz. Başarılı bir tedavi sonrası, doktorunuzun önerdiği rehabilitasyon programına katılarak ve yaşam tarzı değişikliklerine uyarak sağlıklı ve aktif bir hayata geri dönebilirsiniz.
Stent takıldıysa, bypass ameliyatı olma riski biter mi?
Stent, o anki tıkanıklığı çözer. Ancak, diğer damarlarınızda yeni darlıklar oluşma riski devam eder. Eğer yeni ve geniş darlıklar oluşursa, gelecekte bypass ameliyatı gerekebilir.
Göğüs ağrım geçti, hastaneye gitmem gerekir mi?
Kesinlikle gitmelisiniz. Kalp krizi sırasında hissedilen ağrı kendiliğinden geçse bile, damarda pıhtılaşma devam ediyor olabilir. Semptomlar geçse bile, 112’yi arayın.
Kalp krizi sadece yaşlılarda mı görülür?
Hayır. Sigara kullanımı, kontrolsüz diyabet ve aile öyküsü gibi ağır risk faktörleri olan genç ve orta yaşlı bireylerde de kalp krizi görülebilir.
Referanslar
https://www.acc.org/About-ACC/Press-Releases/2021/04/09/17/42/Coronary-Artery-Disease-Treatment
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538308/
https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/CIRCULATIONAHA.119.044046
