Ateroskleroz Nedir?
Ateroskleroz (damar sertliği), arter duvarlarında biriken yağ, kolesterol ve iltihabi maddelerin oluşturduğu plakların damarları daraltması ve sertleştirmesidir. Zamanla bu plaklar damarları tıkayarak kan akışını engeller. Arterler, kalp ve vücuda oksijenli kan taşıyan önemli damarlar olduğundan, ateroskleroz kanın düzgün bir şekilde akmasını engelleyebilir ve kalp krizi gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu hastalık genellikle yıllar içinde yavaşça gelişir ve çoğu zaman belirgin semptomlar vermeyebilir.
Ateroskleroz Neden Olur?
Aterosklerozun temel nedeni, damar duvarlarında kolesterol, kalsiyum, fibrin ve enflamatuar hücreler gibi maddelerin birikmesidir. Bu birikimlerin başlıca nedeni ise yüksek kolesterol, sigara içme, yüksek tansiyon, diyabet ve obezite gibi faktörlerdir. Genetik yatkınlık da ateroskleroz riskini artırabilir.
Ayrıca, kötü beslenme alışkanlıkları, hareketsiz yaşam tarzı ve aşırı alkol tüketimi de damar sağlığını olumsuz etkiler. Yüksek kan basıncı damar duvarlarına zarar vererek bu hastalığın gelişimini hızlandırabilir. Aterosklerozun erken evrelerinde genellikle belirgin bir semptom görülmese de, plaklar ilerledikçe kan damarları tıkanır ve kalp krizi, inme gibi hayati tehlike taşıyan durumlar ortaya çıkabilir.
Ateroskleroz Belirtileri Nelerdir?
Ateroskleroz, hastalığın evresine bağlı olarak çeşitli belirtiler gösterebilir. İlk aşamalarda çoğu kişi herhangi bir belirti hissetmeyebilir. Ancak, damarlar daraldıkça veya tıkandıkça, bazı uyarıcı belirtiler ortaya çıkabilir. Göğüs ağrısı veya anjina, damarlar kalbe oksijen taşımakta zorlanırken görülebilir.
Ayrıca, beyindeki damarlar daralırsa, baş dönmesi, saflık kaybı veya felç belirtileri görülebilir. Bacaklarda ağrı ve yorgunluk, bacaklara kan taşıyan damarların daralması sonucu gelişebilir. Ateroskleroz ilerledikçe, kalp krizi, inme, damar tıkanıklığı gibi ciddi durumlar da meydana gelebilir.
Ateroskleroz Tanısı Nasıl Konur?
Aterosklerozun tanısı, doktorun hastanın tıbbi geçmişini inceleyip fiziksel muayene yapmasının ardından bazı testlerle kesinleştirilebilir. Kan testleri ile kolesterol (LDL, HDL), trigliserit ve kan şekeri seviyeleri ölçülerek ateroskleroz riski değerlendirilir. Ekokardiyografi ve koroner anjiyografi gibi görüntüleme testleri damarların yapısını ve kan akışını incelemek için kullanılır.
Doppler ultrasonografi ise kan damarlarındaki tıkanıklıkları ve kan akış hızını belirlemeye yardımcı olur. Bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MRG) de damar duvarındaki plakları görselleştirmede kullanılabilir. Bu testler, aterosklerozun ne kadar ilerlediğini ve hangi damarların etkilendiğini belirlemede önemlidir.
Ateroskleroz Tedavisi Nasıl Yapılır?
Ateroskleroz tedavisi, hastalığın evresine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. İlk aşamalarda yaşam tarzı değişiklikleri önerilir. Sağlıklı beslenme, düşük kolesterol ve doymuş yağ içeren yiyeceklerin tüketilmesi, düzenli egzersiz yapmak ve sigara içmemek aterosklerozun ilerlemesini engellemeye yardımcı olabilir.
İlaç tedavisi de sıklıkla kullanılır; kolesterol düşürücü ilaçlar (statinler) ve kan basıncını düzenleyen ilaçlar, aterosklerozun etkilerini azaltabilir. Ayrıca, kan sulandırıcı ilaçlar kullanılarak pıhtı oluşumu engellenebilir.
Eğer plaklar ciddi bir tıkanıklığa yol açıyorsa, anjiyoplasti (balonla damar açma) veya stent yerleştirilmesi gibi cerrahi müdahaleler gerekebilir. Çok daha ileri vakalarda ise, damar tıkanıklığının olduğu bölgeleri atlamak için bypass ameliyatı yapılabilir.
Tüm bu tedavi yöntemlerinin başarılı olabilmesi için hastaların düzenli olarak doktor kontrolüne gitmesi ve önerilen tedavi planına sadık kalması gerekmektedir.
Ateroskleroz Hakkında Sık Sorulan Sorular
Ateroskleroz kimlerde daha fazla görülür?
Ateroskleroz, genetik yatkınlık, yaş, cinsiyet (erkeklerde daha erken başlar), sigara içme, aşırı alkol tüketimi, obezite, yüksek kolesterol ve yüksek tansiyon gibi risk faktörleri taşıyan kişilerde daha yaygındır.
Ateroskleroz genetik midir?
Evet, aterosklerozun gelişiminde genetik faktörler önemli bir rol oynar. Ailede kalp hastalığı öyküsü bulunan bireylerde, ateroskleroz gelişme riski daha yüksektir.
Aterosklerozun ilerlemesini nasıl engelleyebilirim?
Aterosklerozun ilerlemesini engellemek için sağlıklı bir diyet (düşük yağlı, yüksek lifli), düzenli egzersiz, sigara içmeme, alkolü sınırlama ve stresten kaçınma gibi yaşam tarzı değişiklikleri yapmak önemlidir.
Ateroskleroz damar tıkanıklığına yol açar mı?
Evet, ateroskleroz, damar duvarlarında biriken plakların damarları daraltarak kan akışını engellemesi nedeniyle damar tıkanıklığına yol açabilir. Bu durum kalp krizi, inme ve organ yetmezlikleri gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.
Aterosklerozun belirtileri ne zaman ortaya çıkar?
Ateroskleroz genellikle belirgin semptomlar vermez. Plaklar damarlarda birikmeye başladığında, yalnızca damarlar tıkandıkça belirtiler ortaya çıkar. Bu yüzden ateroskleroz genellikle ilerleyen evrelerde fark edilir.
Aterosklerozun tedavisinde hangi ilaçlar kullanılır?
Ateroskleroz tedavisinde, kolesterol düşürücü ilaçlar (statinler), kan basıncını kontrol altına alan ilaçlar, kan sulandırıcı ilaçlar (aspirin) ve damarları genişleten ilaçlar kullanılabilir.
Ateroskleroz kalp hastalıklarına yol açar mı?
Evet, ateroskleroz, koroner arterlerde plak birikmesi sonucu kalp hastalıklarına, özellikle kalp krizi ve anjinaya yol açabilir. Aynı şekilde, beyin damarlarında plak birikmesi inme riskini artırır.
Aterosklerozun gelişmesini engellemek için ne tür bir diyet önerilir?
Aterosklerozun gelişmesini engellemek için doymuş yağları sınırlamak, sağlıklı yağlar (zeytinyağı, avokado), tam tahıllar, sebzeler, meyveler ve balık gibi omega-3 yağ asitleri içeren besinleri tercih etmek önerilir.
Aterosklerozun cinsiyet farklılıkları var mı?
Evet, ateroskleroz erkeklerde genellikle daha erken yaşlarda başlar. Kadınlar, menopozdan sonra ateroskleroz riskine daha yatkın hale gelir. Hormonların bu farklılığa etkisi olduğu düşünülmektedir.
Aterosklerozun komplikasyonları nelerdir?
Ateroskleroz ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu komplikasyonlar arasında kalp krizi, inme, periferik arter hastalığı, böbrek yetmezliği ve anevrizmalar gibi damar problemleri bulunur.
Referans: Atherosclerosis
