Kalp Yetmezliği Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Kalp yetmezliği, kalbinizin vücudunuza yeterince kan pompalayamadığı ciddi bir sağlık sorunudur. Yaşla birlikte görülme sıklığı artsa da hipertansiyon, kalp krizi, kapak hastalıkları veya diyabet gibi durumlara bağlı olarak her yaşta ortaya çıkabilir. Yorgunluk, nefes darlığı, halsizlik ve ayaklarda şişme gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Kalp yetmezliği tedavisinde ilaç kullanımı, yaşam tarzı değişiklikleri ve bazı durumlarda cihaz uygulamaları veya cerrahi yöntemler tercih edilebilir.

Kalp Yetmezliği Nedir?

Kalp yetmezliği kalbinizin kan pompalarken yaşadığı güçlük durumudur. Kalbiniz normalde kasılıp gevşeyerek kanı vücudunuza pompalar. Kalp yetmezliğinde bu pompalama işlevi zayıflar ve organlarınız yeterli kan alamayabilir. Bu durum kalbinizin tamamen durduğu anlamına gelmez. Kalbiniz çalışmaya devam eder ancak daha az etkili çalışabilir.

Kalp yetmezliği çoğu zaman ani gelişen bir hastalık değildir. Genellikle yıllar içinde yavaş yavaş gelişir ve belirtileri zamanla artabilir. Kalbiniz başlangıçta bu durumu telafi etmeye çalışır ancak zamanla bu kompensasyon (telafi) mekanizmaları yetersiz kalabilir.

Kalp Yetmezliği Türleri Nelerdir?

Kalp yetmezliğinin iki ana türü bulunur ve bunlar kalbinizin hangi bölümünün etkilendiğine göre belirlenir.

Sol Kalp Yetmezliği kalbinizin sol tarafının kan pompalarken zorlanması durumudur. Sol kalp normalde temiz kanı akciğerlerinizden alarak vücudunuza pompalar. Bu türde nefes darlığı ve öksürük gibi belirtiler yaşayabilirsiniz çünkü kan akciğerlerinizde birikebilir.

Sağ Kalp Yetmezliği kalbinizin sağ tarafının zayıflaması durumudur. Sağ kalp vücudunuzdan gelen kirli kanı akciğerlere pompalar. Bu durumda bacak ve karın bölgenizde şişlik yaşayabilirsiniz çünkü kan vücudunuzda birikebilir.

Kalp yetmezliği ayrıca pompalama gücüne göre de sınıflandırılır. Sistolik kalp yetmezliği kalbinizin kasılma gücünün azalması, diyastolik kalp yetmezliği ise kalbinizin gevşeme ve kan dolma yeteneğinin bozulması durumudur.

Kalp Yetmezliği Belirtileri Nelerdir?

Kalp yetmezliği belirtileri günlük yaşamınızı etkileyen birçok farklı şikayetle başlayabilir. Merdiven çıkarken ya da yürürken nefes almakta zorlanabilirsiniz. Sürekli halsizlik, çabuk yorulma ve ayak bileklerinde şişlik hissedebilirsiniz. Geceleri sık idrara çıkma, iştah azalması, kuru öksürük, çarpıntı ve karında dolgunluk gibi belirtiler de görülebilir. Bu belirtileri yaşıyorsanız en kısa sürede bir kardiyoloji uzmanına başvurmanız gerekir.

Kalp yetmezliği belirtileri:

• Kalp yetmezliğinin en yaygın belirtisi nefes darlığıdır. Bu durum özellikle aktivite sırasında ve geceleri yatarken fark edilebilir. Merdivenlerden çıkarken, hızlı yürürken veya günlük işlerinizi yaparken nefes nefese kalabilirsiniz.
• Yorgunluk ve güçsüzlük diğer önemli belirtilerdir. Daha önce kolayca yapabildiğiniz işleri yaparken yorulabilir, enerji seviyenizde düşüş yaşayabilirsiniz. Bu durum organlarınızın yeterli oksijen alamamasından kaynaklanabilir.
• Şişlik (ödem) özellikle ayak bileği, bacak ve karın bölgesinde görülebilir. Sabahleyin ayakkabılarınız rahat otururken akşam sıkabilir veya çoraplarınız bacağınızda iz bırakabilir. Bu şişlik sıvı birikmesinden kaynaklanır.
• Kalp çarpıntısı yani kalbinizin hızlı, düzensiz veya güçlü çarptığını hissetmeniz yaşayabileceğiniz bir başka belirtidiir. Ayrıca sürekli kuru öksürük, özellikle geceleri artan öksürük yaşayabilirsiniz.
• Bazı hastalarda iştah kaybı, bulantı veya karın şişkinliği de görülebilir. Konsantrasyon güçlüğü ve zihinsel bulanıklık da yaşayabileceğiniz belirtiler arasındadır.

Kalp Yetmezliği Evreleri Nelerdir?

Kalp yetmezliği dört evreye ayrılır ve bu evreleme hem hastalığın ciddiyetini hem de tedavi yaklaşımınızı belirler.

Evre A kalp yetmezliği riski taşıdığınız ancak henüz kalp hasarı veya belirtilerin olmadığı evredir. Bu evrede diyabet, yüksek tansiyon veya kalp hastalığı aile öyküsü gibi risk faktörleriniz bulunabilir.

Evre B kalbinizde yapısal değişiklik var ancak henüz belirtiler yaşamadığınız evredir. Ekokardiyografi gibi testlerde kalp fonksiyonlarında değişiklik saptanabilir ancak günlük yaşamınızda sorun yaşamayabilirsiniz.

Evre C yapısal kalp hasarı ile birlikte belirtiler yaşadığınız evredir. Nefes darlığı, yorgunluk gibi şikayetler başlamıştır ve tedavi gerekmektedir.

Evre D ileri evre kalp yetmezliği olarak adlandırılır. Bu evrede maksimal tedaviye rağmen ciddi belirtiler devam eder ve özel tedavi yaklaşımları gerekebilir.

Kalp Yetmezliği Nasıl Gelişir?

Kalp yetmezliği kalbinizin yapısında veya işlevinde meydana gelen değişiklikler sonucu gelişir. Bu süreç genellikle yavaş ve aşamalı olarak gerçekleşir.

Kalbiniz bir pompa gibi çalışır ve kasılıp gevşeyerek kanı vücudunuza gönderir. Kalp kasınız zarar gördüğünde veya aşırı yüklendiğinde, başlangıçta bu durumu telafi etmeye çalışır. Kalp kasınız kalınlaşabilir, kalp odacıkları büyüyebilir veya kalp hızınız artabilir.

Zamanla bu telafi mekanizmaları yetersiz kalır ve kalbiniz vücudunuzun ihtiyaç duyduğu kan miktarını pompalayamaz hale gelebilir. Bu durumda vücudunuz sıvı ve tuz tutmaya başlayabilir, damarlarınız daralabilir ve böbrekleriniz daha az idrar üretebilir.

Nörohormonal aktivasyon denen süreçte, vücudunuz stres hormonları salgılar ve bu hormonlar kalp kasınıza zarar verebilir. Bu döngü devam ettikçe kalp yetmezliği ilerleyebilir.

Kalp Yetmezliği Nedenleri Nelerdir?

Kalp yetmezliğine en sık neden olan durum, uzun süreli ve kontrolsüz yüksek tansiyondur. Kalp krizi geçirmiş olmanız kalp kaslarınızı zayıflatabilir. Kalp kapaklarındaki bozukluklar, ritim sorunları veya doğumsal kalp hastalıkları da kalbinizin işlevini olumsuz etkiler. Diyabet, tiroit hastalıkları ve obezite kalp yetmezliği gelişme riskinizi artırır. Sigara kullanımı, alkol tüketimi ve hareketsiz yaşam tarzı da bu süreci hızlandırabilir.

• Yüksek tansiyon (hipertansiyon) kalp yetmezliğinin en önemli nedenidir. Bu durum kalbinizi sürekli daha fazla güçle çalışmaya zorlar. Yıllar içinde bu aşırı yük kalp kasınızın kalınlaşmasına ve sonrasında zayıflamasına neden olabilir.
• Koroner arter hastalığı kalp yetmezliğinin en sık nedenlerinden biridir. Kalp damarlarınızın daralması veya tıkanması sonucu kalp kasınız yeterli oksijen alamayabilir ve zarar görebilir. Kalp krizi geçirmiş iseniz, kalp kasınızın bir bölümü ölmüş olabilir ve bu durumda kalp daha fazla çalışmak zorunda kalabilir.
• Kapak hastalıkları kalbinizin kapakları düzgün kapanmazsa veya açılmazsa kan akımı bozulabilir ve kalbiniz aşırı yüklenebilir. Doğuştan kalp hastalıkları da benzer şekilde kalp yetmezliğine yol açabilir.
• Kardiyomiyopati kalp kasınızın hastalığıdır ve viral enfeksiyonlar, alkol kullanımı, kemoterapi ilaçları veya genetik nedenlerle gelişebilir. Aritmi yani kalp ritim bozuklukları özellikle uzun süre devam ederse kalp yetmezliğine neden olabilir.
• Diyabet, böbrek hastalıkları, tiroid hastalıkları ve uyku apnesi gibi durumlar da kalp yetmezliği gelişimine katkıda bulunabilir.

Kalp Yetmezliği Risk Faktörleri Nelerdir?

Yaş ilerledikçe kalp yetmezliği riski artar. 65 yaş üzerindeki kişilerde risk daha yüksektir ancak genç yaşta da gelişebilir. Erkeklerde kadınlara göre biraz daha sık görülür.

Aile öyküsü önemli bir risk faktörüdür. Ailenizde kalp hastalığı, ani ölüm veya kalp yetmezliği öyküsü varsa riskiniz artabilir.

Yüksek tansiyon, diyabet, yüksek kolesterol ve obezite değiştirilebilir risk faktörleridir. Bu durumlar kontrol altına alındığında riskinizi azaltabilirsiniz.

Sigara kullanımı damarlarınıza zarar vererek kalp yetmezliği riskini artırır. Aşırı alkol tüketimi de kalp kasınıza doğrudan zarar verebilir.

Hareketsiz yaşam, stres ve yetersiz uyku da risk faktörleri arasındadır. Bazı ilaçlar özellikle ağrı kesiciler ve kemoterapi ilaçları kalp yetmezliği riskini artırabilir.

Geçirilmiş kalp krizi, kalp iltihabı veya romatizmal kalp hastalığı öyküsü de risk faktörleri arasındadır.

Kalp Yetmezliği Tanısı Nasıl Konur?

Kalp yetmezliğinin tanısı ayrıntılı bir muayene ve bazı testlerle konur. Öncelikle hekim şikayetlerinizi dinler ve fizik muayene yapar. Kalbinizin elektriksel aktivitesi EKG ile, yapısı ve kasılma gücü ise ekokardiyografi ile değerlendirilir. BNP gibi bazı kan testleri kalp yetersizliği tanısını destekleyebilir. Gerekli görülürse kalp damarlarınızın durumu için ileri görüntüleme yöntemleri uygulanabilir.

Kalp Yetmezliği Tedavisi Nasıl Yapılır?

Kalp yetmezlği tedavisinde kalbinizin yükünü hafifletmek ve belirtilerinizi azaltmak amacıyla size uygun ilaçlar doktorunuz tarafından belirlenir. Bazı durumlarda kalp pili ya da şoklama cihazı gibi teknolojik destekler gerekebilir. Tedavi sürecinde ilaçlarınızı düzenli kullanmanız, yaşam tarzınızı değiştirmeniz ve kontrollerinizi aksatmamanız çok önemlidir. Gelişmiş durumlarda kalp destek cihazları ya da nakil gibi ileri tedavi yöntemleri de uygulanabilir. Tedavi yaklaşımı hastalığınızın evresine, nedenine ve genel sağlık durumunuza göre belirlenir.

İlaç Tedavisi

• ACE inhibitörleri veya ARB’ler kalbinizin üzerindeki yükü azaltır ve kalp kasınızı korur. Bu ilaçlar tansiyonunuzu düşürerek kalbinizin daha kolay çalışmasını sağlar.
• Beta blokerler kalp hızınızı yavaşlatır ve kalbinizin dinlenmesine yardımcı olur.
• Diüretikler yani idrar söktürücüler vücudunuzdaki fazla sıvıyı atmaya yardımcı olur. Nefes darlığı ve şişlik azalabilir. Bu ilaçları düzenli kullanmanız önemlidir.
• Yeni nesil ilaçlar arasında SGLT2 inhibitörleri ve ARNI gibi ilaçlar bulunur. Bu ilaçlar kalp yetmezliği tedavisinde çığır açıcı gelişmeler sağlamıştır.

Cihaz Tedavileri

• Kalıcı kalp pili kalbinizin çok yavaş attığı durumlarda önerilir. Bu küçük cihaz göğsünüzün altına yerleştirilir ve kalbinizin düzenli atmasını sağlar.
• ICD yani defibrilatör tehlikeli ritim bozukluklarında kalbinizi elektrik şoku ile normale döndürebilir. Bu cihaz ani kalp ölümünü önleyebilir.
• CRT yani kalp senkronizasyon tedavisi kalbinizin daha etkili çalışmasını sağlar. Bu özel kalp pili kalbinizin her iki tarafını eş zamanlı uyarır.

Cerrahi Tedaviler

İleri kalp yetmezliğinde sol ventrikül destek cihazları ve kalp nakli gerekebilir.

Sol ventrikül destek cihazları kalbin pompa işlevini destekleyen mekanik pompalardır. Bu cihazlar kalbe takılır ve kan dolaşımına yardım eder. Nakil beklerken veya nakil adayı olmayan hastalarda kullanılır.

Kalp nakli diğer tedaviler yeterli olmadığında uygun hastalarda düşünülebilir.

Kalp Yetmezliği Komplikasyonları Nelerdir?

• Böbrek yetmezliği kalp yetmezliğinin önemli bir komplikasyonudur. Böbrekleriniz yeterli kan alamayabilir ve işlevleri bozulabilir. Bu durum vücudunuzda sıvı ve toksinlerin birikmesine neden olabilir.
• Aritmi yani kalp ritim bozuklukları gelişebilir. Kalbinizin elektriksel sistemi bozulabilir ve tehlikeli ritimler ortaya çıkabilir. Bu durumlar ani kalp durması riskini artırabilir.
• Kalp kapak sorunları zamanla gelişebilir. Özellikle mitral kapak yetersizliği sık görülen bir komplikasyondur. Kalbinizin büyümesi kapakların düzgün kapanmasını engelleyebilir.
• Akciğer ödemi ciddi bir komplikasyondur. Akciğerlerinizde sıvı birikerek nefes almakta ciddi güçlük yaşayabilirsiniz. Bu durumda acil tıbbi müdahale gerekir.
• Karaciğer fonksiyonları bozulabilir çünkü karaciğeriniz yeterli kan alamayabilir veya sıvı birikiminden etkilenebilir. Tromboembolizm yani kan pıhtısı oluşumu riski de artabilir.
• Depresyon ve anksiyete gibi ruhsal sorunlar yaşayabilirsiniz. Kronik hastalık ile mücadele etmek duygusal zorluklara neden olabilir.

Kalp Yetmezliği ile Günlük Yaşam Nasıl Sürdürülür?

• Düzenli ilaç kullanımı yaşam kaliteniz için çok önemlidir. İlaçlarınızı aynı saatlerde almaya özen gösterin ve dozları atlamayın. İlaç hatırlatıcısı kullanabilir.
• Günlük tartı takibi yapmanız önerilir. Kilo artışı sıvı birikiminin erken belirtisi olabilir. 2-3 gün içinde 1 kilodan fazla artış varsa doktorunuza başvurun.
• Aktivite seviyenizi kademeli olarak artırabilirsiniz. Yorulduğunuzda dinlenmek önemlidir ancak hareketsiz kalmak da zararlıdır. Yürüyüş gibi hafif egzersizler yapabilirsiniz.
• Sıvı kısıtlaması gerekiyorsa günlük 1.5-2 litre ile sınırlı tutun. Tuzu azaltmak da sıvı tutulmasını önlemeye yardımcı olur.
• Stres yönetimi önemlidir çünkü stres kalbinizi olumsuz etkileyebilir. Meditasyon, nefes egzersizleri veya hobilerle rahatlamaya çalışın.
• Düzenli uyku almaya özen gösterin. Uyku apneniz varsa tedavi ettirin çünkü bu durum kalp yetmezliğinizi kötüleştirebilir.
• Seyahat ederken ilaçlarınızı yanınızda taşıyın ve doktor raporlarınızı bulundurun. Uçak yolculuğu öncesi doktorunuza danışın.

Kalp Yetmezliği’nde Beslenme

Beslenmenize dikkat etmeniz kalbinizin işini kolaylaştırır. Günlük tuz tüketiminizi azaltmanız, vücudunuzda sıvı birikimini önlemeye yardımcı olur. Fazla sıvı alımı kalbinize yük bindirebilir. Hazır gıdalardan, salamura ürünlerden ve işlenmiş yiyeceklerden uzak durmalısınız. Taze sebzeler, sağlıklı yağlar ve az tuzlu yemekler tercih etmeniz kalp sağlığınızı destekler.

• Tuz kısıtlaması kalp yetmezliğinde beslenmenin temel taşıdır. Günlük tuz alımını 2-3 gram ile sınırlayın. Hazır yiyecekler, konserveler ve işlenmiş etlerde çok tuz bulunur.
• Ev yemeği pişirmeyi tercih edin ve baharatlarla lezzet katın. Tuz yerine limon, sirke, taze otlar kullanabilirsiniz. Market alışverişinde etiketleri okuyun ve düşük sodyumlu ürünler seçin.
• Meyve ve sebze tüketimini artırın çünkü bunlar potasyum açısından zengindir. Potasyum sodyumun zararlı etkilerini dengelemeye yardımcı olur. Muz, portakal, domates, patates iyi seçeneklerdir.
• Omega-3 yağları kalp sağlığınız için faydalıdır. Balık, ceviz, keten tohumu gibi besinleri beslenmenize dahil edin. Haftada 2-3 kez balık tüketmeye çalışın.
• Alkol tüketimini sınırlayın çünkü alkol kalp kasınıza zarar verebilir. Kadınlar için günde 1, erkekler için günde 2 standart içki sınırı önerilir.
• Kafein alımını kontrollü tutun. Günde 1-2 fincan kahve genellikle sorun yaratmaz ancak fazla kafein kalp ritminizi bozabilir.

Kalp Yetmezliği’nde Egzersiz

Düzenli fiziksel aktivite kalp yetmezliği tedavinizin önemli bir parçasıdır. Egzersiz kalp kasınızı güçlendirir, dolaşımınızı iyileştirir ve yaşam kalitenizi artırır. Egzersize başlamadan önce doktorunuza danışarak size en uygun programı belirlemeniz gerekir. Hafif tempolu yürüyüşler önerilebilir. Yorulmadan, kendinizi zorlamadan egzersiz yapmanız önemlidir. Egzersiz sırasında nefes darlığı, baş dönmesi veya göğüs ağrısı hissederseniz mutlaka dinlenmeli ve doktorunuza başvurmalısınız.

• Yürüyüş en uygun egzersiz türüdür. Günde 30 dakika olmasa bile 10 dakikalık kısa yürüyüşlerle başlayabilirsiniz. Haftada 3-5 gün düzenli yürümeye çalışın.
• Egzersiz yoğunluğunuz konuşarak yapabileceğiniz seviyede olmalıdır. Eğer konuşurken nefes nefese kalıyorsanız tempoyu düşürün. Kademeli olarak süreyi ve yoğunluğu artırın.
• Güç antrenmanları da faydalıdır ancak hafif ağırlıklarla yapılmalıdır. Evinizde su şişeleri veya hafif dambıllarla basit hareketler yapabilirsiniz.
• Yüzme eklemlerinize yük vermeden egzersiz yapmanızı sağlar. Suda yürümek de iyi bir seçenektir. Havuz egzersizleri öncesi doktorunuza danışın.
• Egzersiz öncesi ve sonrası ısınma-soğuma yapmayı unutmayın. Ani hareketlerden kaçının ve vücudunuzu dinleyin. Göğüs ağrısı, aşırı yorgunluk veya baş dönmesi yaşarsanız hemen durun.

Ne Zaman Doktora Başvurmalısınız?

Nefes darlığınız aniden artarsa veya dinlenirken bile nefes almakta zorlanırsanız acilen doktora başvurun. Geceleri nefes darlığı nedeniyle uyanıyorsanız bu durum da aciliyet gösterir.

Göğüs ağrısı, özellikle de sıkıştırıcı tarzda ağrı yaşıyorsanız geciktirmeden sağlık kuruluşuna gidin. Bu durum kalp krizinin belirtisi olabilir.

Baş dönmesi, bayılma veya bayılma hissi yaşarsanız hemen tıbbi yardım alın. Tehlikeli ritim bozuklukları bu belirtilere neden olabilir.

Kilo artışı 2-3 gün içinde 1 kilodan fazlaysa doktorunuzla iletişime geçin. Bu durum sıvı birikiminin artışını gösterebilir.

Şişliğiniz aniden artarsa, özellikle karın şişliği gelişirse doktora başvurun. İştah kaybı, bulantı ve karın ağrısı da önemli belirtilerdir.

İlaç yan etkileri yaşıyorsanız doktorunuza danışın. Öksürük, baş dönmesi veya böbrek fonksiyon testlerinde değişiklik olabilir.

Günlük aktivitelerinizi yapmakta artan güçlük çekiyorsanız tedavi planınızın gözden geçirilmesi gerekebilir. Depresyon belirtileri yaşıyorsanız bu durumu da doktorunuzla paylaşın.

Düzenli kontrol randevularınızı kaçırmayın çünkü erken müdahale hastalığınızın ilerlemesini önlemeye yardımcı olur.

Referans: Heart Failure